Zanim będziemy w stanie stworzyć odpowiedni dom naszemu pupilowi powinniśmy poznać nieco szczegółów dotyczących jego anatomii.

Budowa ciała
Ciało pająka składa się z głowotułowia i odwłoka. Głowotułów zbudowany jest z 8 segmentów. Pierwszy – acron pozbawiony jest odnóży, natomiast na każdym następnym znajduje się 1 para: 2-szczękoczułki, 3-nogogłaszczki, 4-7- odnóża kroczne. ósmy segment nazywa się precheliceralnym i jest zauważalny jedynie podczas rozwoju dodatkowej pary woreczków celomatycznych. Odwłok zbudowany jest z 12 segmentów, z powodu zlania się segmentów metameria nie występuje na ogół. Wyjątkiem jest grupa mesothelae.

Szczękoczułki – chelicera
Są zbudowane z dwóch członów: podstawowego oraz pazura. Pazur zginając się „chowa się” w odpowiednich rowkach w części podstawowej. Na końcu pazura jadowego znajduje się ujście gruczołu jadowego, który jest przekształconą ślinianką. Nogogłaszczki zbudowane są podobnie jak pozostałe odnóża, a u dojrzałych samców występują na nich narządy kopulacyjne i zbiornik nasienia. Jest to gruszkowaty wyrostek – bulbus – o dość skomplikowanej budowie, przypominającej strzykawkę.

Odnóża kroczne
Składają się z 7 członów: biodro, udo, rzepka, goleń, człon piętowy i człon stopowy zakończony dwoma pazurkami, obok których często występują różne szczecinki i twory ułatwiające poruszanie się, pływanie lub wyczesywanie oprzędu i włosków parzących.

Kądziołki
Na odwłoku występują brodawki przędne będące pozostałością odnóży 5 i 4 metametu odwłoka. Na kądziołkach przędnych ujście mają tysiące gruczołów przędnych, które wytwarzają twardniejący na powietrzu (o2) białkowy polimer wytrzymalszy od stalowej nici.

Układ pokarmowy
Otwór gębowy znajduje się w dolnej części przedsionka gębowego utworzonego przez wargę górną i dolną, a od boku przez wyrostki żujące nogogłaszczek. Enzymy trawienne wydzielane przez wargę górną i biodrach nogogłaszczek łączą się na zewnątrz z enzymami jelita uczestnicząc w procesie trawienia. Przednia ektodermalna część jelita tworzy gardziel ssącą – przednia pompa jest połączona cienkim przełykiem z żołądkiem ssącym – tylna pompa, której silnie rozwinięta mięśniówka odgrywa pierwszorzędową rolę w pobieraniu na wpół strawionego pokarmu. Jelito dzieli się na trzy części: przednią, środkową – gruczołową, która przechodzi pod koniec w dużą kloakę, do której również uchodzą dwie cewki Malpighiego i tylną – bardzo krótką i zakończoną odbytem. U pajęczaków pierwszy etap trawienia zachodzi zewnętrznie, co wynika z możliwości przyjmowania jedynie płynnego pokarmu.

Układ wydalniczy
Zbudowany jest z 2 elementów – z cewek Malpighiego oraz gruczołów biodrowych (koksalnych). Cewki Malpighiego uchodzą do przewodu pokarmowego na granicy jelita środkowego/ tylnego. Gruczoły koksalne (funkcjonujące tylko u niedojrzałych osobników) umieszczone są u podstawy przedniej pary odnóży krocznych.

Układ krążenia
U pająków układ krwionośny jest otwarty, co znaczy, że hemolimfa wypełnia wszystkie komory ciała. Serce tętnicze składające się z 2 pni zaopatruje narządy odwłoka w substancje odżywcze, natomiast hemolimfa nie transportuje tlenu, o czym świadczy brak barwników oxydoredukcyjnych. Produktem wydalania jest guanina, która gromadząc się w uchyłkach jelita przyczynia się do powstawania „wzorów” na odwłoku pająka, na przykład krzyża u aranea diademata.

Gruczoły jadowe
Jad pająka jest przeważnie mieszanką neurotoksyn, której zadaniem jest nie tyle zabić, co unieruchomić ofiarę – co jednak przeważnie oznacza jej śmierć. Niektóre gatunki wytwarzają jady histolityczne lub hemolityczne tzn. rozkładające tkanki i komórki krwi. Obecnie przypuszcza się, że gruczoły jadowe jak i przędne są przekształconymi gruczołami biodrowymi, a o wspólnym ich pochodzeniu może świadczyć występowanie u pająka scytodes thoracica gruczołu jadowo-przędnego.

Układ oddechowy
U prawie wszystkich pająków występują 2 pary narządów oddechowych. Rozpoczynają się one przetchlinkami na 2 i 3 metamerze odwłoka po stronie brzusznej. Narządem oddechowym są płuca, do których prowadzi pierwsza para przetchlinek, i tchawki – do których prowadzi druga para przetchlinek. Jest to model przeważający wśród pająków, ale zdarzają się też inne układy.

Układ nerwowy
Komplex nad przełykowy składa się ze zwojów ocznych i tzw. „mózgu szczękoczułkowego”. łączy się on spoidłami z zespołem pod przełykowym, ma on budowę przypominającą kształtem gwiazdę i jest głównym ośrodkiem nerwowym u pająka. Wykryto też układ sympatyczny w postaci małego zwoju leżącego nad przełykiem.

Narządy zmysłów

Dotyk
Jest to podstawowy zmysł pająka. Włoski są odpowiedzialne za wyczuwanie drgań sieci, a bardziej wyspecjalizowane – trichobotia – wyczuwają drgania powietrza. Innym narządem odbierającym te bodźce są narządy szczelinowate – występujące pojedynczo lub w grupach (narządy lirowate). Są one narządami proproreceptywnymi, co znaczy, że odbierają informacje o napięciu poszczególnych części kuticuli – np. stawów.

Węch
Narządy węchowe zlokalizowane są na górnej stronie stopy.

Smak
Smak odbierany jest przez komórki smakowe zgrupowane w bocznej ścianie gardzieli.

Wzrok
Pająki posiadają 8, 6 a czasem są całkowicie pozbawione oczu, jednak najczęściej mamy do czynienia z ośmioma. Ten zmysł u większości pająków nie odgrywa znaczącej roli i służy jedynie odróżnieniu dnia od nocy – tak jest i u ptaszników. Wyjątkiem są tu skakuny, których wzrok jest doskonały. Oczy pająków można podzielić na dwie grupy: oczy główne – dzienne – i boczne, nocne.

Układ rozrodczy
Dojrzałego samca możemy zawsze rozpoznać po widocznym narządzie kopulacyjnym (bulbus) na nogogłaszczkach. Dymorfizm płciowy wyraża się też pokrojem ciała – samce są mniejsze i mają inną budowę kończyn, które są mniej masywne, a ptaszników dojrzałych samców ptaszników na 1. parze odnóży krocznych znajdują się haczyki. Otwór płciowy leży pomiędzy przetchlinkami, a plemniki mają wyraźne główki i witki. Spermatozoidy w ostatniej fazie rozwoju przechodzą osobliwy proces, polegający na zwinięciu się główki plemnika i nawinięciu na nią witki, w takiej postaci pozostają do momentu poprzedzającego zapłodnienie. Wtedy się rozwijają i stają się aktywne.

U samic występują parzyste workowate jajniki, oogeneza przebiega na drodze uwypuklenia na zewnątrz cewki jajnika, co jest odmienne niż u innych grup (owady, skorupiaki).

Rozmnażanie

Samiec przed kopulacją tworzy pajęczynę, na której zostawia spermę, potem zasysa ją do bulbusów. Zachowania godowe ptaszników i innych pająków są bardzo różnorodne, samiec może tańczyć przed samicą, nadawać sygnały poprzez stukanie w sieć lub podłoże, albo nawet przynieść prezent. Sam moment kopulacji jest krótki i polega na wprowadzeniu części bulbusa do otworu płciowego samicy. Zaraz po kopulacji samiec stara się szybko oddalić gdyż – już niepotrzebny – zostanie potraktowany jako zdobycz. Znane są też przypadki – jak np. u czarnej wdowy – że samiec zostaje na pajęczynie i czeka na pożarcie.

Rozwój
U pająków bruzdkowanie jest powierzchniowe. Tarczka zarodkowa przekształca się w prążek zarodkowy otaczający żółtko niepełnym pierścieniem, gdy pojawiają się segmenty odwłoka i zaczątki odnóży następuje proces zwany inwersją. Polega on na tym, że prążek zarodkowy pęka pośrodku na stronie brzusznej na dwie połówki, połączone jedynie z przodu i z tyłu. Połówki te zaczynają wędrować po powierzchni jaja aż do momentu zetknięcia się ich po drugiej stronie jaja.

Wyklute osobniki są podobne do dorosłych, mogą być jednak nieruchome i pozbawione szczecin, dopiero po pierwszym linieniu zaczynają aktywnie zdobywać pokarm.

Tekst pochodzi z arachnea.org. Więcej informacji w stopce.