Słownik pojęć ptasznikowych

Słownik pojęć

Spis treści

abdomen

(opisthosoma) – odwłok

abdominal pattern

– wzór na odwłoku

adult

– dorosły

ALE = anterior lateral eyes

– frontowe boczne oczy

AME = anterior median eyes

– frontowe środkowe oczy

anal tubercle

: to „guzek”, na spodniej części pająka, usytuowany między kądziołkami przędnymi, stanowi ujście odbytu

– przednia (strona, część)

anus

– odbyt

apex

– wierzchołek: końcówka lub najwyższa część

apical

(skrót: a) – ostatni (np. segment)

appendage

– struktura, która jest dołączona do głównej części ciała (karapaks i odwłok), u pająków to nogogłaszczki, chelicery, odnóża i kądziołki

arachnid

(Arachnida) – pajęczak

arachnoculture

– pajęczarstwo (mimo, że słowo nie istnieje w języku PL), terrarystyka (tylko pajęczaki)

arboreal

– nadrzewny

arthropod

(Arthropoda) – stawonóg

autotomy

– autotomia; reakcja obronna, polegająca na odrzuceniu przez zwierzę części ciała w sytuacji stwarzającej niebezpieczeństwo lub w niekorzystnych warunkach; zwykle odrzucone kończyny są z czasem regenerowane w mniejszym lub większym stopniu.

basal

(skrót: b) – nasadowy

bicoloured

– dwukolorowy

bobbejaanspinnekop

– potoczna nazwa na ptaszniki w Afryce

baboon spiders

– potoczna nazwa na przedstawicieli podrodziny Harpactirinae, których rodzimym kontynentem jest Afryka

book-lungs

– płucotchawki; narządy oddechowe pajęczaków występujące w postaci wewnętrznych komór, w których wymiana gazowa odbywa się drogą dyfuzji w licznych, silnie ukrwionych przegrodach wewnątrz komór – powietrze atmosferyczne przedostaje się tam przez otwory zwane przetchlinkami; płucotchawki znajdują się na spodzie odwłoka

branchial operculum

– bezwłose płytki osłaniające płucotchawki

bulb

– bulbus; organ rozrodczy występujący u dorosłych samców pająków, służący im jako zbiornik na nasienie.

burrowing spiders

– pająki podziemne (patrz też: fossorial)

captive bred/CB

– rozmnażane w hodowli

carapace

– karapaks

carnivorous

– mięsożerny

cephalothorax

(prosoma) – głowotułów

cheliceral scopulae

– narządy strydulacyjne na chelicerach

chelicerae

– szczękoczułki; występujący u szczękoczułkowców organ składający się z członu podstawowego i pazura jadowego; u pająków pełnią funkcję rozrywania pokarmu, aplikowania jadu swoim ofiarom, a także wykorzystywane są u niektórych gatunków ptaszników do strydulacji.

chitin

– chityna; związek organiczny będący głównym budulcem szkieletów zewnętrznych stawonogów; jest wielocukrem o strukturze podobnej do celulozy.

chorium

– chorion; zbudowana z chorioniny zewnętrzna osłona jaj u pająków, wytwarzana przez nabłonek jajników samicy.

cladistics

– kladystyka, metoda klasyfikacji gatunków w grupy zwane kladami; klad to grupa organizmów powstałych od wspólnego przodka.

clypeus

– front głowotułowia (część między początkiem karapaksu, a oczami)

comb

– serie brzusznych, ząbkowanych szczecin na stopach (tarsi) ostatniej pary odnóży u niektórych pająków

compound eye

– oko złożone

coxa

(l.mn. coxae) – biodro, pierwszy segment odnóża pająka

cupule

– mała struktura lub narząd w kształcie kielichów

cuticle

– naskórek, oskórek; zewnętrzna niekomórkowa warstwa obejmująca ciała owadów, pająków i innych stawonogów, który jest wydzielany przez jedną lub więcej warstw komórek (epidermis); funkcją naskórka jest zmniejszenie utraty wilgoci z organizmu.

diagonal leg-span

– rozstaw odnóży; mierzony od ostatniego segmentu (licząc od ciała) odnóża I pary, aż do końca odnóża pary IV.

diurnal

– aktywne w ciągu dnia

dorsal

– grzbietowa, dorsalna (strona, część)

dorsum

– grzbiet

ecdysis

– proces linienia

eggsack

– kokon

embolus

– struktura będąca zakończeniem bulbusa oraz przewodu ejakulacyjnego; przy kopulacji zostaje umieszczony w otworze płciowym samicy

epigastric furrow

– rowek znajdujący się na brzusznej stronie odwłoku, za płucotchawkami

epigynum

– „wejście” do narządów rozrodczych samicy, poprzez które nasienie samca jest prowadzane do spermateki

exoskeleton

– egzoszkielet

exuvia

(l.mn. euviae) – wylinka

fang

– pazur jadowy

female

– samica

femur

(l.mn. femora) – udo, trzeci segment odnóża krocznego pająka (licząc od ciała)

fertile

– rozrodczy, płodny

fossorial

(burrowing spider) – podziemny (pająk)

fovea

(thoracic fovea, l.mn. fovea) – niewielki rowek umiejscowiony pośrodku karapaksu; może być prosty lub zakrzywiony oraz wprowadzić wzdłuż lub w poprzek karapaksu

genus

(l.mn. genera, genra?) – rodzaj

gonopore

– otwór płciowy samca, umiejscowiony na środku epigastric furrow

habitat

– biotop

hemolymph

– hemolimfa; płyn ustrojowy bezkręgowców posiadających otwarty układ krwionośny; pełni funkcję podobną do krwi u kręgowców; zawiera hemocyjaninę, hemocyty, wodę, sole mineralne oraz związki organiczne.

holotype

– holotyp; osobnik, na podstawie którego opisano i nazwano nowy gatunek.

instar

– stadium

invertebrate

– bezkręgowiec

juvenile

– podrostek (potocznie), w odniesieniu do pająków: zazwyczaj nazywane są tak osobniki w średnich stadiach rozwoju.

labium

(l.mn. labia) – dolna warga otworu gębowego pająka, położona między maxillae, a przodem sternum.

labrum

(l.mn. labra) – górna warga warga otworu gębowego pająka

lateral

– boczna (strona, część)

laterigrade

– typ odnóży krocznych, które umożliwiają poruszanie się bokiem (tak jak u krabów)

longitudiunal

– wzdłuż

male

– samiec

mating

– dopuszczanie, parowanie dorosłych osobników różnych płci

maxilla

(l.mn. maxillae) – uda nogogłaszczek

metatarus

(l.mn. metatarsi) – pięta

nocturnal

– aktywny nocą, prowadzący nocny tryb życia

nymph

– nimfa; niekompletna metamorfoza, postać larwalna ptaszników następująca po wykluciu z jaja; dzieli się zazwyczaj na dwa stadia, po których następujące przeobrażenie zupełne w osobnika zdolnego do samodzielnego rozwoju i zdobywania pokarmu (tzw. po pierwszym linieniu – L1); darzają się wśród ptaszników gatunki posiadające nawet trzy albo cztery stadia nimf; oznaczane często w hodowlach jako N1, N2 itd.

ocelli

(l.mn. ocellus) – receptor świetlny (oko proste) wielu bezkręgowców, w tym pająków posiadających osiem lub mniejszą liczbę oczu.

ocular tubercle

– wzgórek, na którym umiejscowione są oczy.

order

– rząd

palps

(palpal organs, pedipalps) – nogogłaszczki

patella

(l.mn. patellae) – rzepka; czwarty segment odnóża krocznego pająka (licząc od ciała)

paratype

– paratyp; okaz z serii okazów typowych, wykorzystanych przez autora przy opisie nowego gatunku, nie będący jednak holotypem.

pedicel

– szypułka, stylik; wąska część ciała pająków łącząca głowotułów z odwłokiem.

plumose pad

– układ „pierzastych” włosków na frontowej powierzchni chelicer

PLE = posterior lateral eyes

– tylne boczne oczy

PME = posterior median eyes

– tylne środkowe oczy

protuberance

– wypukłość, wybrzuszenie

prograde

– typ odnóży krocznych, które umożliwiają ruch do przodu i tyłu

prolateral

(skrót: pl) – wewnętrzny

rastellum

– struktury mające postać kolców, znajdujące się na szczękoczułkach pająków z sekcji Mygalomorphae (z wyjątkiem Theraphosidae); pełni funkcję pomocniczą przy kopaniu nor.

retrolateral

(skrót: rl) – zewnętrzny

scopula

(l.mn. scopulae) – gęste kępki wyspecjalizowanych włosków na spodzie końcowych segmentów odnóży (u ptaszników metatarsus i tarsus)

semi-arboreal

– częściowo nadrzewny; osobnik żyjący nad ziemią jeśli zmuszą go do tego warunki naturalne, lecz nie wysoko na drzewach

setae

(l.mn. seta) – włoski, szczecinki, kolce na różnych częściach ciała bezkręgowców; głównie pełniące funkcję czuciową

sexual dimorphism

– dymorfizm płciowy; rodzaj dymorfizmu przejawiający się różnicami w morfologii, fenotypie samca i samicy jednego gatunku.

species

– gatunek

spermatheca

(l.mn. spermathecae) – spermateka; organ rozrodczy służący do przechowywania nasienia po kopulacji; występują spermateki parzyste i nieparzyste.

spermatophore

– spermatofor, pakiet plemników otoczonych galaretowatą substancją, przekazywany podczas kopulacji u niektórych pajęczaków oraz innych stawonogów.

spiderling

– młody pająk (potocznie); nazwą tą określa się zazwyczaj pająki w początkowych stadiach rozwoju

spinnerets

– kądziołki przędne; typowa dla pająków struktura przędna, występująca na końcu odwłoka. Znajdują się na nich gruczoły wytwarzające pajęczynę. Większość pająków posiada sześć kądziołków, niektóre dwa, cztery czy osiem.

sternum

– mostek; u pająków jest to utwardzona płytka, znajdująca się na spodniej stronie głowotułowia.

stridulation

– strydulacja; wydawanie dźwięków poprzez pocieranie różnych części ciała; u pająków pełni funkcję obronną, odstraszając napastnika wydając przy strydulacji dźwięki przypominające syczenie; może to następować poprzez pocieranie chelicerae z maxillae lub np. bioder czy krętarzy pedipalp oraz pierwszej pary odnóży; kompleks narządów strydulacyjnych nazywany jest stridulitrum.

sub-adbominanl band

– jasna opaska na brzusznej części odwłoku rodzajów takich jak Ceratogyrus i Augacephalus, w okolicy płucotchawek.

subadult

– prawie dorosłe osobniki, zazwyczaj wylinkę do dorosłości

sucking stomach

– żołądek ssący; u pająków jest to fragment przewodu pokarmowego znajdujący się za gardzielą; pełni funkcję pompki, ułatwiającej wsysanie wpół strawionego pokarmu z górnej części układu pokarmowego.

tarantula (theraphosid)

– ptasznik; określenie stosowane w stosunku do przedstawicieli rodziny Theraposidae

tarsal claws

– para małych pazurków na końcu każdego odnóża, w pewnym stopniu zapewniają przyczepność; wiele gatunków posiada również dodatkowe, mniejsze pazurki za główną parą.

tarsus

(l.mn. tarsi) – stopa, śródstopie; siódmy i ostatni człon odnóża krocznego u pająków (licząc od ciała)

taxon

– takson; jednostka nazewnictwa taksonomicznego, np. gatunek, rodzaj, podrodzina, sekcja itp.

taxonomy

– taksonomia; nauka o klasyfikacji organizmów żywych oraz nazywaniem nowych taksonów

terrestrial

– naziemny

tibia

(l.mn. tibiae) – goleń; piąty segment odnóża krocznego

tibial apophysis

– hak goleniowy

trachea

(tracheal spiracles, l.mn. tracheae) – zewnętrza rurka układu oddechowego u bezkręgowców, otwierająca się na powierzchni odwłoku.

transverse

– poprzeczny (np. w odniesieniu do fovea)

trichobothria

– wyspecjalizowane, bardzo cienkie, włoski na odnóżach krocznych i nogogłaszczkach pająków o funkcji czuciowej.

trochanter

(l.mn. trochanters) – krętarz; drugi segment odnóża krocznego pająka (licząc od ciała)

uniformly coloured

– jednolicie ubarwiony

urticating hairs

– włoski parzące; rodzaj włosków (setae) pełniących funkcję obronną u ptaszników z Nowego Świata, poprzez wbijanie się w ciało ofiary, powodując podrażnienia mechaniczne; jest 6 typów włosków parzących, wszystkie z wyjątkiem V typu (występującym u Ephebopus wyczesujących włoski z nogogłaszczek) znajdują się na odwłoku; poza typową obroną przed napastnikami służą także do tworzenia „dywaników” podczas linienia oraz umieszczania ich w pajęczynie tworzącej kokon (u niektórych gatunków) – ma to na celu ochronę przed intruzami.