Terra Australis – Pajęcza fauna Ziemi Południowej

Terra Australis – Pajęcza fauna Ziemi Południowej

Australia jest prawdziwym ewenementem. Najmniejszy kontynent świata skrywa największą ilość gatunków zwierząt, które występują tylko w tym jednym miejscu. Zwodniczość Australii jest najbardziej niesamowitym elementem. W harmonii żyją tutaj liczni przedstawiciele zarówno flory jak i fauny. Piękno tego miejsca jest często połączona z niebezpieczeństwem. Dlatego też ludzie mieszkający obecnie na Australijskich peryferiach są tak samo zahartowani jak rdzenni mieszkańcy Australii, Aborygeni.

Ponieważ Australia jest wyspą oddzieloną od reszty świata i przez wiele lat była geologicznie odizolowana , tak wiele gatunków zwierząt i roślin jest endemitami które przyciągają turystów z całego świata.

Dokładnie nie wiadomo ile spośród 200.000 gatunków zwierząt jest endemitami, wiadomo jednak że około 95% z nich to bezkręgowce które interesują nas najbardziej. Tak ogromna różnorodność przypisywana jest mniejszemu niż w innych częściach świata zanieczyszczeniu środowiska. Jest to sukcesem rządu który oprócz standardowych zaleceń dotyczących ochrony prowadzi nieustanne działania mające na celu wpisanie jak największej ilość gatunków pod ścisłą ochronę. Czemu piszę o tych staraniach? Ponieważ dzięki temu nadal możemy podziwiać ciekawe gatunki, a co ważniejsze możemy odkrywać nowe.

Dzięki właśnie młodym odkrywcom w Australijskich jaskiniach znajdujących się na terenie Rembarrnga odnaleziono rysunki naścienne przedstawiające różne pająki podobne organizmy. Rysunki te są dziełem klanu Burnungku. W ich wierze pająki i ich sieci wykorzystuje się w wystrojach bardzo ważnych religijnych ceremonii. Każdy klan w swojej wiosce posiada totem „pająka zawieszonego na sieci”. Jego zadanie jest mistyczne. Podobno dzięki niemu, możliwy jest duchowy kontakt z mieszkańcami innych wiosek.

Najbardziej interesują nasz pajęczaki a w szczególności ptaszniki. Jednak ich funkcjonowanie na terenach południowych nie było by możliwe bez największej grupy bezkręgowców jaką są owady. Stanowią one 75% wszystkich bezkręgowców. Chrząszcze, muchy, komary, pszczoły, mrówki, ćmy motyle i wiele innych stanowią wspaniałych sąsiadów dla pajęczaków. A jest ich cała masa. W tym około 135 gatunków pająków jak i 9 gatunków skorpionów. Chyba najbardziej znanymi pająkami z Australii są Atrax robustus, Latrodectus hasselti oraz Nephila spp.

Australijscy specjaliści słysząc „duży, czarny, agresywny pająk” nie mają złudzeń. W 99% przypadków chodzi o Atrax robustus. Uważa się że jest to najjadowitszy ze znanych ludziom pająków. Są to pająki żyjące w tunelach które wykopują lub zajmują po innym stworzeniu. Ich charakterystyczna czerń oraz agresja jest dobrze znana wszystkim którzy muszą żyć w ich otoczeniu. Również ogromne pazury jadowe (około 1,5 cm) zapadają w pamięć wszystkim którzy mieli okazję je obejrzeć.

Ukąszenia tych pająków są alarmem medycznym. Mogą doprowadzić do ogromnego spustoszenia organizmu lub śmierci(amputacje kończyn są często rezultatem takiego ugryzienia). Rejestrowane ukąszenia dokonywane są raczej przez samce niż samice. Samice większość życia spędzają w jednym miejscu, natomiast samce przemierzają duże odległości w poszukiwaniu samic. I tak oto trafiają do ogrodów, basenów a często nawet domów mieszkańców Australii zarabiając tym samym na swoją złą opinię.

Drugim pająkiem którego ludzie chcieliby najchętniej omijać ogromnym łukiem jest Latrodectus hasselti. Bardziej znany jest z „chęci” do kąsania niż z siły jadu. Mylnie uważa się na świecie że czarna wdowa jest najniebezpieczniejszym pająkiem świata. Siła jej jadu jest wystarczająca by wysłać dorosłego człowieka do szpitala a czasem spowodować nawet śmierć, lecz nie jest tak jak się mówi, a mianowicie nie każde ugryzienie musi w 100% przynieść śmierć. Tego pająka jest łatwo rozpoznać a to za sprawą czerwonego wzoru na czarnym odwłoku. Często wybiera sobie domy jako miejsce do budowy pajęczyny. Ich pajęczyna jest również bardzo charakterystyczna. Jej niesymetryczna, chaotyczna budowa spełnia jednak swoje zadanie znakomicie. W filmie „Australijscy mordercy” pokazana jest scena, w której widać jadowitego węża który nie może się wydostać z takiej właśnie pajęczyny.

Ponieważ pająk jak i węże które potrafią zrobić człowiekowi krzywdę wybierają sobie ludzkie tereny jako swoje siedliska, często dochodzi do niechcianych przez obie strony spotkań. Bardzo często wystraszone zwierzęta atakują i to człowiek wychodzi z takiego spotkania przegranym.

Trzecim pająkiem z wymienionych przeze mnie jest Nephila sp.. Często nazywana pająkiem bananowym z racji swojego żółtego odwłoku. Pająk w przeciwieństwie do dwóch poprzednich nie jest groźny dla człowieka. Swoją sławę zawdzięcza dzięki rozmiarom (ciało około 45 mm)i wielkim pajęczynom które rozpościera pośród drzew i gałęzi. O ile samica jest duża i może sobie poradzić nawet z ptakiem który wpadnie w jej silne sieci, to samiec jest tylko malutkim towarzyszem który, wydawać by się mogło, żyje tylko po to by zapłodnić i służyć samicy. Młode samice Nephila I, II i IV parę odnóży mają pokryte gęstymi pędzelkami. Gdy samica dojrzeje te włoski, pędzelki znikają. Żółte kolory wykorzystywane są do zwabiania ofiary. O takie widoki nie ciężko w Australii. Często w pajęczynach Nephila sp. mieszkają dodatkowi lokatorzy. Tak zwani „quicksilvers” albo „kropelki rosy” czyli Argyrodes antipodianus. Zwisając z pajęczyn ich srebrne odwłoki wyglądają jak kropla rosy w słońcu. Różnorodność Australii pozwala współegzystować między sobą wielu różnym rodzajom pająków. Sądzę że nas, najbardziej będę interesowały wszystkie ptaszniki które tam występują, dlatego też poświęcę im znacznie więcej uwagi.

Ze względu na dużą ilość pajęczej fauny Australii, nie opisujemy każdego gatunku pająka po kolei. Jednak są one na tyle ważne że wypada je chociaż wymienić:

– Leucauge venusta Bird-dropping spiders
– Badumna insignis; B. longinquus Black House and Grey House Spiders
– Progradungula carraiensis Carrai Cave Spider
– Achaearanea mundula Comb-footed Platform Spider
– Steatoda grossa Cupboard Spider
– Pholcus phalangioides Daddy-long-legs Spider
– Thomisus spectabilis Flower Spiders
– Phryganoporus candidus Foliage Webbing Spider
– Lyssomanes viridis Fringed Jumping Spider
– Atrax robustus Sydney Funnel-web Spider*
– Gnaphosidae sp. Ground spiders
– Sparassidae sp. Huntsman Spiders
– Salticidae sp.Jumping spiders
– Oxyopes salticus Lynx Spider
– Ordgarius magnificus Magnificent Spider
– Missulena sp. Mouse Spider 11 rodzajów w Australii*
– Deinopidae Net-casting Spiders
– Deinopis subrufa Rufous Net-casting Spider
– Eriophora sp. Garden Orb Weaving Spiders
– Nephila sp. Golden Orb Weaving Spiders
– Leucauge Silver Orb Weaving Spiders
– Latrodectus hasselti Redback Spider*
– Clubionidae Sac Spiders
– Argiope keyserlingi i A. aetherea St Andrew’s Cross Spider
– Dysdera crocota Slater-eating Spider
– Storena formosa Spotted Ground Spiders
– Hickmania troglodytes Tasmanian Cave Spider
– Super rodzina Ctenizoidea Trapdoor Spiders
– Misgolas rapax Sydney Brown Trapdoor Spider
– Segestria sp. i Ariadna sp. Tube spiders
– Poecilopachys australasia Two-spined Spider
– Argyrodes flagellum Whip Spider
– Gatunek lampona White-tailed Spider
– Rodzina Lycosidae Wolf Spiders
– Lycosa godeffroyi Garden Wolf Spider

*Na czerwono zaznaczone są pająki niebezpieczne

Ptaszniki z Australii oraz Nowej Gwinei są jak do tej pory jednymi z najmniej poznanych przedstawicieli rodziny Theraphosidae w Polsce z tego względu że ilość materiałów na ich temat oraz dostępność niemal że wszystkich tamtejszych gatunków jest bardzo ograniczona.

Dlatego postaram się w miarę przejrzysty sposób opisać występujące tam gatunki. Większość ptaszników zamieszkujących tamte rejony to endemity które prowadzą zazwyczaj podziemny tryb życia, kopiąc nory na terenach półpustynnych bądź obrzeżach lasów. Anatomia tych pająków jest typowa dla ptaszników podziemnych czyli duże masywne ciało oraz znacznie rozbudowane tylne kończyny ułatwiające kopanie w ziemi.
Ubarwienie nie jest zbyt wyszukane zazwyczaj dominują jednolite barwy brązu, czerni i szarości pokrywające całe ciało pająka. Wyjątkiem może być Selenocosmia arndsti, która ma tarczkę grzbietową oraz część odnóży w kolorach żółci bądź brązu. Znaczna część tamtejszych ptaszników posiada narządy strydulacyjne dzięki którym potrafią wydawać znacznie bardziej donośne i charakterystyczne dźwięki niż np.pająki ze starego świata. Niektóre pająki mają po kilka narządów strydulacyjnych oraz nowo odkryte typy stridulitrum, które umiejscowione są pomiędzy szczękoczułkami np. Coremiocnemis tropix.

Ptaszniki Australijskie są zazwyczaj bardzo defensywnie nastawione do intruzów i niejednokrotnie atakują bez ostrzeżenia, dodatkowo są obdarzone jadem o znacznej mocy co czyni je jeszcze bardziej groźnymi drapieżnikami. Wszystkie ptaszniki zamieszkujące Australię oraz Nową Gwinee są przedstawicielami podrodziny Selenocosmiinae. Oto miejsca w których można spotkać następujące gatunki.

Australia:
Coremiocnemis tropix
Selenocosmia crassipes
Selenocosmia stirlingi
Selenocosmia strenua
Selenocosmia subvulpina
Selenotholus foelschei
Selenotypus plumipes

Nowa Brytania:
Phlogiellus bicolor

Nowa Gwinea:
Selenocosmia arndsti
Selenocosmia compta
Selenocosmia dichromata
Selenocosmia hirtipes
Selenocosmia honesta
Selenocosmia lanceolata
Selenocosmia lanipes
Selenocosmia papuana
Selenocosmia similis
Selenocosmia valida

Mikronezija:
Plesiophrictus senffti

Wyspy Salomona:
Phlogiellus nebulosus

Coremiocnemis tropix – Jest to ptasznik prowadzący zarówno podziemny jak i naziemny Tryb życia, występuje w północno-wschodniej Australii i zamieszkuje obrzeża lasów deszczowych gdzie kopie nory które dodatkowo oplata pajęczyną. W ubarwieniu tego pająka dominują jednolite barwy brązu, dorosłe samce nie posiadają haczyków na przedniej parze odnóży. Jest to ptasznik agresywny i obdarzony znacznym jadem. Posiada zdolność strydulacji.

Selenocosmia jest to najliczniej występujący rodzaj na opisywanych przeze mnie terenach, choć ojczyzną tych pająków jest Azja i tam występuje większość gatunków. W Australii występuje czterech przedstawicieli tego rodzaju a na Nowej Gwinei dziesięć i są to jedyne ptaszniki zamieszkujące tą wyspę. Preferują życie pod ziemią choć niekiedy gniazda budują na powierzchni w buszu, lesie a nawet na terenach pustynnych.
Tak że zamieszkują różne typy środowisk. Barwa tych pająków jest zazwyczaj jednolita i monotonna gdzie dominują różne odcienie brązu, czerni i szarości wyjątkiem może być wyżej wymieniona Selenocosmia arndsti, której ubarwienie jest bardzo ciekawe. Są to średniej wielkości pająki, które dorastają zazwyczaj do do 5-6 DC długości ciała. Dorosłe samce nie posiadają haczyków na pierwszej parze odnóży. Jako ciekawostkę dodam że samce Selenocosmia crassipes mogą żyć aż 8 lat co jest rzadkością u ptaszników, samice zaś mogą żyć blisko 30 lat. Selenocosmia są pająkami bardzo agresywnymi i nawet najmniejsze zakłócenie ich spokoju może skończyć się atakiem w kierunku intruza. Posiadają zdolność do strydulacji dzięki umiejscowieniu narządów pomiędzy (chelicerae i maxillae.)
Mogą wydawać dźwięki o różnej częstotliwości.

Selenotholus foelschei – O tym pająku jest bardzo mało wiadomo nie ma żadnych konkretnych informacji na jego temat.Wiadomo jednak że występuje na Północnym terytorium Australii i prowadzi tryb życia charakterystyczny dla ptaszników z podrodziny Selenocosmiinae, więc samo to daje nam mniej więcej wgląd na jego budowę anatomiczną, jad i charakter.

Selenotypus plumipes – Został sklasyfikowany w 1895r zamieszkuje półpustynne tereny Australii, dokładnie Queensland, gdzie kopie nory sięgające nawet 1 metra. Pomagają mu w tym bardzo dobrze rozwinięte tylne odnóża, które są przystosowane do kopania w twardej wyschniętej Australijskiej ziemi. W ubarwieniu tego pająka dominuje przede wszystkim kolor brązowy. Odwłok znacznie wydłużony i jest ciemniej ubarwiony od reszty ciała pająka, sam ptasznik dorasta do średnich rozmiarów i może osiągać 16 cm z rozpiętymi odnóżami. Pod względem anatomicznym przypomina trochę swojego afrykańskiego krewniaka, Eucratoscelus pachypus, lecz nie ma aż tak rozbudowanych tylnych kończyn. Dorosłe samce nie posiadają haczyków na przedniej parze odnóży oraz gdy jest zaniepokojony stryduluje co idzie w parze z defensywną postawą tego pająka. Ten ptasznik jest rzadkością nawet na rynku Europejskim więc uchodzi za niemały rarytas.

Phlogiellus spp.- Są to ptaszniki wywodzące się z kontynentu azjatyckiego oraz Indonezji. Nie dorastają do dużych rozmiarów, gniazda budują w zalesionych miejscach o znacznym stopniu wilgotności. Zazwyczaj są to nory wykopane w ziemi, dodatkowo oplecione pajęczyną. Żywią się głównie małymi bezkręgowcami. Na opisywanych terenach występują dwaj przedstawiciele tego rodzaju: Phlogiellus bicolor (Nowa Brytania) oraz Phlogiellus nebulosus na wyspach Salomona.
Dodatkowo istnieją doniesienia że jeszcze inne gatunki tego rodzaju zamieszkują Australię, lecz nie jest to potwierdzona informacja gdyż jak wiadomo ten rodzaj jest trochę zagmatwany pod względem taksonomicznym i często mylony jest z ptasznikami z rodzaju np. Selenocosmia. Dodatkowo w Polsce jest praktycznie niemożliwe dostać jakiegoś pająka z tego rodzaju

Plesiophrictus senffti – Zamieszkuje Mikronezje i nie ma praktycznie żadnych informacji na jego temat w sieci poza tym że przynależy do rodziny Selenocosmiinae co w pewnym stopniu może nam zobrazować tego pająka.

Podsumowując: Ptaszniki z Australii są bardzo skrytymi zwierzętami które preferują życie pod ziemią. Dodatkowo monotonia kolorów oraz agresja i jad sprawiają, że ludzie pozostawiają te ptaszniki na drugim planie i wolą się zająć ładnymi kolorowymi spokojnymi pająkami z np. Ameryki Południowej. Z resztą samo sprowadzenie takich pająków do naszego kraju jest niełatwe, stąd też jest bardzo mało informacji na ich temat w naszym kraju. Mam nadzieję, że ten artykuł który przygotowałem razem z kolegą Rustym pomoże choć trochę poznać te pająki.

Opracowanie:Agro i RustyNail
Bibliografia:
http://www.xs4all.nl/~ednieuw/australian/Spidaus
http://www.australianmuseum.net.au/Spiders
Zdjęcia: free of royalty stock pictures – http://www.sxc.hu/category/1090/89
Mapki: pobrane z internetu przerobione przez RustyNail